Η Συμβολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη του Δήμου Σουλίου
Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Ε.Μ.Π. «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών», για ακόμη μια ακαδημαϊκή χρονιά, συνεχίζει τη δράση του μελετώντας τα βουνά και τις κοινωνίες τους. Οι σπουδαστές μας, υπό την καθοδήγηση των διδασκόντων και των συνεργατών του ΜΕ.Κ.Δ.Ε., προσέγγισαν συστηματικά την περιοχή του Δήμου Σουλίου και μετά από σκληρή προσπάθεια, σήμερα, παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ερευνητικών τους εργασιών στους φορείς και τους πολίτες του Δήμου.
Ο Δήμος Σουλίου έχει αρκετά κοινά στοιχεία με πολλές περιοχές της Ελλάδας αντίστοιχου πληθυσμού και συναφούς παραγωγικής διάρθρωσης. Μια μικρή επαρχιακή πόλη με χωριά – δορυφόρους, με υπαρκτή αν και αδύναμη παραγωγική βάση, με πλούσια ιστορία, στους πρόποδες ορεινών όγκων που βρίσκονται τόσο κοντά όσο και μακριά από την καθημερινότητα των κέντρων κατοίκησης. Αυτά, αν δει κανείς την περιοχή επιφανειακά. Κάτω, όμως, από τον μεγεθυντικό φακό της ανάλυσης και της έρευνας, αργά αργά ξετυλίγεται μια διαφορετική πραγματικότητα.
Πρώτα απ’ όλα, για την αρχαία ελληνική μυθολογία και παράδοση, η οποία διαμόρφωσε σε σημαντικό βαθμό τον δυτικό πολιτισμό, εδώ, στις πηγές του Αχέροντα είναι το σύνορο του Πάνω και του Κάτω Κόσμου. Από την πρώτη στιγμή αναρωτηθήκαμε: τι σήμαινε αυτό για τον τρόπο αντιμετώπισης του θανάτου τότε; Κι άραγε, ένα τόσο ιδιαίτερο στοιχείο έχει αφήσει κάτι πίσω του στη συνείδηση, στη συμπεριφορά, στον πολιτισμό των κατοίκων της περιοχής;
Ο τρόπος ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες χαρακτηρίζεται από γρήγορους ρυθμούς, στα πάντα. Αυτό συχνά οδηγεί σε μια επιφανειακή, βιαστική προσέγγιση της πραγματικότητας, σε συνδυασμό και με ένα κυρίαρχο lifestyle που προβάλλει μάλλον ασήμαντα πράγματα ως πηγές ευχαρίστησης ή σπουδαίους στόχους. Έτσι, μπροστά στα μεγάλα υπαρξιακά ζητήματα, όπως το νόημα της ζωής και η αγωνία του θανάτου, η σύγχρονη κουλτούρα στέκεται επιπόλαια, ξορκίζοντας «το κακό» με τόνους μιας επιτηδευμένης «χαράς». Υπερτονίζοντας το παρόν και αγνοώντας μέλλον και παρελθόν, ο σύγχρονος άνθρωπος, εν τέλει, αναμετρείται ανερμάτιστος με τις υπαρξιακές του αγωνίες, βαθιά πλεγμένες στον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης. Έτσι, ενώ δείχνει να μη φοβάται το θάνατο, ενώ προσπαθεί να τον εξορίσει «εκτός ζωής», όταν καλείται να τον αντιμετωπίσει τις πιο πολλές φορές συντρίβεται. Αντίθετα, οι αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων έδιναν θέση στο θάνατο εντός της ζωής. Είχε ακόμη και υπαρκτά σύνορα, εδώ στην περιοχή. Ο Κάτω Κόσμος ήταν κι αυτός ένας ανθρώπινος Κόσμος. Ακόμη και οι θεοί και οι δαίμονες που τον διαφέντευαν μοιράζονταν πολλά κοινά με τους θνητούς. Έτσι κατόρθωναν να έχουν μια πιο ισορροπημένη σχέση με το θάνατο, που αντί να καταθλίβει και να παραλύει τη διάθεση για ζωή έδινε σε αυτήν ακόμη πιο πυκνό περιεχόμενο. Άλλωστε, όταν μπορείς να κοιτάξεις το θάνατο κατάματα, τότε είναι που χαίρεσαι περισσότερο τη ζωή. Η Ηπειρώτικη λαϊκή παράδοση κουβαλάει, ακόμη και σήμερα, πολύτιμα τέτοια στοιχεία.
Στη συνέχεια, ήταν το βαρύ ιστορικά όνομα του Σουλίου. Νέα ερωτήματα και σημαντικά ερεθίσματα για σκέψη. Το «απόρθητο» Σούλι, στεκόταν λίγες εκατοντάδες μέτρα πάνω από τον κάμπο. Πως ήταν δυνατόν να είναι τόσο απροσπέλαστο; Και τι «παραμύθι» μπορεί να γεννήσει η ιστορία μιας σκληροτράχηλης φυλής πολεμιστών, των ανυπότακτων Σουλιωτών, στα νέα παιδιά που τόσο διψούν για «άρχοντες των δαχτυλιδιών»;
Αλλά τα δεδομένα που κάνουν ιδιαίτερη την περιοχή του Δήμου Σουλίου δεν σταματούν στην ιστορία του. Τι σημαίνει για μια περιοχή να ανήκει στην πρώτη οροσειρά φράγμα στους υδρατμούς του Ιονίου; «Εδώ όταν βρέχει δε βρέχει καρέκλες. Βρέχει καρέκλες, τραπέζια, σκρίνια..» κατά το σουρεαλιστικό χιούμορ των ντόπιων. Κι όμως, είναι δυνατόν αυτή η περιοχή να χρυσοπληρώνει το αρδευτικό νερό;
Και τι σημαίνει για την περιοχή να φιλοξενεί ένα από τα πιο σπάνια όρνεα, τον γύπα που επί ποινή θανάτου προστάτευαν οι Φαραώ, το «κουκάλογο» στην ντοπιολαλιά, που κουβαλάει στις πλάτες του τον κούκο, το πουλί που φέρνει την άνοιξη; Και τα άγρια άλογα; Και μήπως άραγε πρέπει να εστιάσουμε στη σαλαμάνδρα που συναντήσαμε στην Ελαταριά (όταν εν μέσω κατακλυσμού, σ’ ένα πρόχειρο υπόστεγο οι κάτοικοι μας κέρναγαν ψωμί, τυρί και τσίπουρα για το καλωσόρισμα), τόσο παράταιρη και τόσο εξωτική σε ένα τοπίο με όλες τις αποχρώσεις του πράσινου;
Και έτσι αρχίσαμε να δουλεύουμε στην περιοχή. Μεθοδικά, βήμα το βήμα, όπως το μεταπτυχιακό έχει μάθει να κάνει τόσα χρόνια στις ορεινές περιοχές. Ξεκινήσαμε από την ίδια την «ταυτότητα χώρου». Αναλύσαμε αυτήν που έχει ή που προσπαθεί να καλλιεργήσει η περιοχή. Στη συνέχεια, εστιάζοντας στο σήμερα και αξιοποιώντας σύγχρονες τεχνικές marketing, διαμορφώσαμε μια μεθοδολογία για την δημιουργία μιας νέας, πιο ελκυστικής ταυτότητας χώρου για το Δήμο Σουλίου, που θα διευκολύνει την προβολή και την αναγνωρισιμότητά του.
Στη συνέχεια ασχοληθήκαμε με τον τουρισμό. Πως μπορεί μια περιοχή στην γειτονιά ισχυρών τουριστικών πόλων να προσελκύσει επισκέπτες; Πλουτίζοντας την εμπειρία του επισκέπτη, δίνοντας σε αυτή πιο ποιοτικά χαρακτηριστικά. Έτσι το ιστορικό Σούλι γίνεται μια μεγάλη «πίστα» για ένα παιχνίδι ρόλων, εμπνευσμένο από την ιστορία των Σουλιωτών. Αλλά και η Παραμυθιά, προβάλλεται με εναλλακτικό τρόπο, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τη χρήση e-ξεναγού. Σε μια εποχή με πολύ περιορισμένους πόρους, δεν πρέπει οι υφιστάμενες υποδομές να μένουν αναξιοποίητες. Γι' αυτό και προχωρήσαμε σε μια πρόταση ανάπλασης των κατασκηνώσεων της Παραμυθιάς. Φρεσκάραμε, λοιπόν, την ίδια την ιδέα της κατασκήνωσης, όσο και τις εγκαταστάσεις της και το περιεχόμενό της, σε μια ιδανική θέση που το ερώτημα «βουνό ή θάλασσα» εύκολα γίνεται «και βουνό και θάλασσα». Ακόμη, μελετήθηκε η δυνατότητα δημιουργίας μιας πίστας κατάβασης πλαγιάς (downhill - mountain bike), που μπορεί να αποτελέσει μια εναλλακτική στα «άγρια παιδιά» που ψάχνουν την αδρεναλίνη και μπορούν να τη βρουν σε μια εξαιρετική άθληση και σε επαφή με τη φύση.
Το άλλο μέτωπο ήταν η προστασία του περιβάλλοντος στην περιοχή σε συνδυασμό με την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Ξεκινήσαμε με τη διαπίστωση ότι παρά το σχετικά ήπιο κλίμα της περιοχής, το κτηριακό δυναμικό της πόλης είναι στην πράξη ενεργειακά ανοχύρωτο. Έτσι, και οι κάτοικοι δεν έχουν άνετες συνθήκες στα σπίτια τους και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της πόλης είναι δυσανάλογα μεγάλο. Για το σκοπό αυτό, εκτιμήθηκαν οι δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας στον οικιακό τομέα στην πόλη της Παραμυθιάς και υπολογίστηκαν τα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Λαμβάνοντας υπ' όψιν τις πιέσεις που υφίσταται το οικοσύστημα των πηγών του Αχέροντα από την πληθώρα επισκεπτών και δραστηριοτήτων, διερευνήθηκε η φέρουσα τουριστική του ικανότητα και διαμορφώθηκαν προτάσεις για μια ασφαλή περιβαλλοντικά στρατηγική τουριστικής αξιοποίησής τους. Τα απόβλητα, για κάθε περιοχή, δεν αποτελούν μόνο πρόβλημα αλλά και ευκαιρία. Έτσι, δύο εργασίες αφιερώθηκαν στη μελέτη σύγχρονων μεθόδων διαχείρισης και αξιοποίησής τους. Η πρώτη σχετίζεται με τα αστικά απορρίμματα και προτείνει ένα σύγχρονο σύστημα ανακύκλωσης που θα αυξήσει τις ποσότητες ανάκτησης υλικών και θα περιορίσει τις ποσότητες υλικών που καταλήγουν στο ΧΥΤΑ. Η δεύτερη εργασία πραγματεύεται το μείζον θέμα των αγροτοκτηνοτροφικών οργανικών αποβλήτων, με έμφαση στον «κατσίγαρο», και εκτιμά τις δυνατότητες ενεργειακής αξιοποίησής τους. Τέλος, εξετάζεται η δυνατότητα μια πληγή στο τοπίο - συγκεκριμένα το λατομείο "Βιέρο" στο Γαρδίκι - να μετατραπεί σε έναν ιδιαίτερης αισθητικής πολυδύναμο χώρο.
Για να ενισχυθούν περαιτέρω οι αναπτυξιακές προοπτικές της περιοχής, μελετήθηκε η γενικότερη εικόνα και τα προβλήματα του παραγωγικού ιστού του Δήμου Σουλίου. Πιο συγκεκριμένα, αρχικά, αποτιμήθηκαν οι επιπτώσεις των ευρωπαϊκών αναπτυξιακών προγραμμάτων στο Δήμο Σουλίου αλλά και ευρύτερα στη Θεσπρωτία. Ήταν τελικά αναπτυξιακά; Και τι μπορούμε να διδαχθούμε από τη μέχρι σήμερα εμπειρία, σε μια εποχή που κάθε ενίσχυση πρέπει να πιάνει πραγματικά τόπο; Επίσης, διερευνήθηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς στην περιοχή του Δήμου Σουλίου και προέκυψαν εξαιρετικής σημασίας συμπεράσματα. Όσον αφορά στη γεωργική παραγωγή: όπως αναφέρθηκε, διερευνήθηκαν τα αίτια για το υψηλό κόστος άρδευσης στην περιοχή και προτάθηκαν βελτιωτικές κινήσεις για την καλύτερη εκμετάλλευση των πλούσιων υδατικών πόρων. Στη συνέχεια, εξετάστηκε πώς, μέσω του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού, μπορεί να βελτιωθεί η παραγωγικότητα των υφιστάμενων γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Επίσης, υπολογίστηκε η τεχνοοικονομική απόδοση μιας νέας επιχειρηματικής προσπάθειας στον τομέα των αρωματικών φυτών.
Η επιτυχία της σημερινής ημερίδας ελπίζουμε ότι είναι ένα πρώτο βήμα στην κατεύθυνση της ενίσχυσης των προοπτικών του Δήμου Σουλίου. Ένα βήμα στέρεο, μελετημένο, αισιόδοξο και ελπιδοφόρο. Στόχος της σημερινής μας εκδήλωσης είναι να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας, μέσα από την παρουσίαση ρεαλιστικών και καινοτόμων προτάσεων. Θέλουμε να μπολιάσουμε τις συζητήσεις και τους προβληματισμούς των κατοίκων με φρέσκιες ιδέες. Το Ε.Μ.Π. θα συνεχίσει να στέκεται στο πλευρό της τοπικής κοινωνίας, αλλά η τελική έκβαση εξαρτάται, όπως πάντα, από τη συνειδητή δράση των πολιτών της περιοχής.
«Μια άλλη Παραμυθιά»: ένας εναλλακτικός (και ηλεκτρονικός) ξεναγός
Η χρήση εφαρμογών ως τουριστικών οδηγών έχει προκαλέσει επανάσταση στο χώρο της ξενάγησης. Ολοένα και περισσότεροι ενδιαφερόμενοι προβαίνουν στη χρήση τους, ώστε να εμπλουτίσουν την τουριστική τους εμπειρία. Στην παρούσα εργασία, έγινε μια προσέγγιση για την ανάπτυξη μιας τουριστικής εφαρμογής που θα λειτουργεί ως ηλεκτρονικός οδηγός για την πόλη της Παραμυθιάς, αναδεικνύοντας τα πολιτιστικά και φυσικά διαθέσιμά της, μέσω μιας εναλλακτικής προσέγγισης. Αρχικά, παρουσιάζεται η υφιστάμενη κατάσταση όσον αφορά στον ηλεκτρονικό τουρισμό και τις διεθνείς εφαρμογές. Στη συνέχεια, επισημαίνεται η σημαντικότητα της ορθής ταξινόμησης των σημείων ενδιαφέροντος και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και παρουσιάζονται τα κριτήρια σχεδιασμού καθώς και η δομή μιας εφαρμογής ηλεκτρονικού τουρισμού για την Πόλη της Παραμυθιάς. Τέλος, αναλύεται μια προτεινόμενη διαδρομή και το περιεχόμενό της, βάσει της εναλλακτικής προσέγγισης που έγινε.
Αντιμετωπίζοντας το φαινόμενο της διάβρωσης: Η περίπτωση του ποταμού Καλαμά
Η προστασία της κοίτης των ποταμών από τη διάβρωση είναι η σημαντικότερη και πλέον απαραίτητη επέμβαση σε κάθε υδατόρευμα ώστε να ελέγχεται το κανάλι ροής, προκειμένου να προστατευθούν οι παρόδιες χρήσεις γης. Η διάβρωση οδηγεί στην έκπλυση των εδαφών, την ερηµοποίηση και τη μεταφορά φερτών υλών προς τα κατάντη µε συνέπεια τη μείωση της διοχετευτικής ικανότητας του ποταµού. Στην παρούσα εργασία αρχικά αναλύεται, εν συντομία, το φαινόμενο της διάβρωσης, οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται καθώς και τα συνήθη μέτρα προστασίας που λαμβάνονται. Στη συνέχεια παρουσιάζεται αναλυτικά το φαινόμενο της διάβρωσης της κοίτης των ποταμών, οι μέθοδοι υπολογισμού της ευστάθειας των πρανών και οι εφαρμοζόμενες παρεμβάσεις. Τέλος, δεδομένων των διαβρωτικών φαινόμενων σε διάφορα σημεία της κοίτης του Καλαμά στη θέση Παρακάλαμος – Μαζαράκι εκτιμάται η ευστάθεια των πρανών στη συγκεκριμένη περιοχή. Συγκεκριμένα, περιγράφεται το φαινόμενο, ερμηνεύονται τα αίτια του, διατυπώνεται πρόταση εφαρμογής άμεσων μέτρων προστασίας και πραγματοποιείται εκτίμηση του συνολικού κόστους όλων των απαιτούμενων εργασιών και υλικών για την ολοκλήρωση του έργου.
Αποτίμηση Αναπτυξιακών Επιπτώσεων των Ευρωπαϊκών πόρων στην Περιφέρεια Ηπείρου, στο Νομό Θεσπρωτίας και στο Δήμο Σουλίου
Η παρούσα εργασία επιχειρεί μια κριτική ανάλυση στα αναπτυξιακά αποτελέσματα των οικονομικών εργαλείων της πολιτικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Περιφέρεια Ηπείρου, το Νομό Θεσπρωτίας και το Δήμο Σουλίου. Η ανάλυση καλύπτει την περίοδο 1986-2013. Ωστόσο, η έμφαση δίνεται στις δύο τελευταίες προγραμματικές περιόδους, 2000-2006 και 2007-2013. Με χρήση μακροοικονομικών δεικτών, η εργασία παρέχει χρήσιμα στοιχεία για τη μέχρι σήμερα εμπειρία αναφορικά με την αποτελεσματικότητα, τα θετικά σημεία και τις αδυναμίες των παρεμβάσεων αυτών. Τέλος, παρουσιάζει μια πρόταση για το σχεδιασμό ενός Προγράμματος Ολοκληρωμένης και Αξιοβίωτης Ανάπτυξης για το Δήμο Σουλίου.
Αχέροντας: Μύθοι και Παραδόσεις για την πόρτα του αρχαίου Κάτω Κόσμου
Ο θάνατος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των ανθρώπων. Η Παραμυθιά αποτελεί τον τόπο, που στην αρχαία μυθολογία ο θάνατος είχε ιδιαίτερη παρουσία. Ο «άλλος κόσμος» τέμνεται με τον υπαρκτό σε ένα σημείο. Την Παραμυθιά. Μια μικρή επαρχιακή πόλη στην Ήπειρο αποτελεί το σημείο αναφοράς του μεταφυσικού ή του μη υπαρκτού κόσμου για την αρχαία ελληνική μυθολογία και φιλοσοφία, αλλά και για το σύνολο του Δυτικού πολιτισμού που γεννήθηκε από αυτήν. Τι σημαίνει αυτό για το σήμερα; Ποιο είναι το περιεχόμενο της προσέγγισης του θανάτου στην αρχαία ελληνική μυθολογία που επιβιώνει μέχρι σήμερα στη λαϊκή παράδοση, ειδικά της Ηπείρου; Στην εργασία υποστηρίζεται ότι σε αντίθεση με τη σύγχρονη προσέγγιση της απώθησης της πραγματικότητας του θανάτου, η προσέγγιση της αρχαίας ελληνική μυθολογίας, που φτάνει μέχρι το σύγχρονο λαϊκό πολιτισμό, προτείνει μια θαρραλέα, κατά μέτωπο αντιμετώπιση, που όχι μόνο δεν παραλύει τη
Εναλλακτική προσέγγιση του αρδευτικού προβλήματος του Δήμου Σουλίου
Οι υδατικοί πόροι αποτελούν σημαντική παράμετρο για την ανάπτυξη μιας περιοχής και, συνεπώς, η ορθολογική αξιοποίησή τους προβάλλει ως επιτακτική ανάγκη. Δεδομένου ότι οι αγροτικές καλλιέργειες αποτελούν το μεγαλύτερο καταναλωτή νερού, απαιτείται ο προσεκτικός σχεδιασμός εγγειοβελτιωτικών έργων που θα επιτρέψουν την ορθολογική διαχείριση του νερού άρδευσης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Δήμος Σουλίου, ο αγροτικός πληθυσμός του οποίου αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια υψηλά κόστη άρδευσης. Για το λόγο αυτό, στην παρούσα εργασία επιλέχθηκε να μελετηθεί, ως συμπληρωματική λύση άρδευσης, η αξιοποίηση των απορροών του χειμάρρου Κωκυτού, ο οποίος διαρρέει το Δήμο σε σημαντικό τμήμα της έκτασής του. Το ισοζύγιο προσφοράς - ζήτησης για τον Κωκυτό κατέδειξε πως τα χειμαρρικά ύδατα μπορούν να αξιοποιηθούν για την κάλυψη ποσοστού 41,4% της συνολικά αρδεύσιμης έκτασης, με παράλληλη χρησιμοποίηση του υφιστάμενου αντλητικού συστήματος κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών. Για το σκοπό αυτό, προτείνεται η κατασκευή λιμνοδεξαμενής ρύθμισης, η οποία θα συμβάλλει ετησίως στη μείωση του συνολικού κόστος άρδευσης κατά περίπου 18%.
Εξέλιξη του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στην Θεσπρωτία. Η περίπτωση του Δήμου Σουλίου.
Εξετάζονται οι αλλαγές που επήλθαν στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της περιοχής από την προσάρτησή της στο Ελληνικό κράτος (1913) έως και σήμερα. Βασικά στοιχεία αναφοράς αποτελούν αρχικά οι κανόνες του εμπράγματου και εθιμοτυπικού δικαίου που ίσχυαν στην περιοχή τα τελευταία χρόνια πριν την προσάρτηση και κληρονομήθηκαν από την Οθωμανική κυριαρχία. Στην συνέχεια, ο τρόπος που διαχειρίστηκε το Ελληνικό κράτος την κληρονομηθείσα γη μέσα από τους νόμους και σύμφωνα με τις πολιτικές με τις οποίες αντιμετώπισε τα καίρια ζητήματα της διανομής της γης και την αποκατάσταση των Ελλήνων γεωργών και των προσφύγων, αλλά και την διαφύλαξη της δημόσιας γης. Η παρακολούθηση των αλλαγών στην ιδιοκτησία της γης στην πράξη, επιτυγχάνεται μέσα από τα στοιχεία που προκύπτουν από τα αρχεία της Τοπογραφικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Γεωργίας (σήμερα Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας) σε οχτώ κοινότητες του Δήμου Σουλίου, που καλύπτουν χρονολογικά την περίοδο μελέτης. Η διαχρονική μελέτη συμβάλλει στην κατανόηση των προβλημάτων και του τρόπου επίλυσης τους, παρέχοντας την απαραίτητη εμπειρική γνώση, με στόχο την βέλτιστη επίλυση των ιδιοκτησιακών ζητημάτων στο μέλλον.
Εξοικονόμηση ενέργειας στον οικιακό τομέα στην Παραμυθιά
Οι ανάγκες θέρμανσης στον οικιακό τομέα αποτελούν σημαντικό μέρος των συνολικών ενεργειακών αναγκών μιας κοινότητας. Η κάλυψη των αναγκών αυτών συνεπάγεται σημαντικό κόστος για το συνολικό προϋπολογισμό των νοικοκυριών, το οποίο δύναται να μειωθεί μέσω βελτιωτικών παρεμβάσεων στα κτίρια και, κυρίως, με συνολική, στρατηγική στροφή στην εξοικονόμηση ενέργειας. Η παρούσα εργασία αναφέρεται στη μελέτη των δυνατοτήτων παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας στο κτιριακό απόθεμα του Δ.Δ. Παραμυθιάς, με σκοπό να εκτιμηθούν τα πιθανά οφέλη σε ενεργειακό και περιβαλλοντικό επίπεδο καθώς επίσης και να αποτιμηθούν, με χρηματοοικονομικούς όρους, οι αποδόσεις των απαιτούμενων επενδύσεων.
Η έννοια της ταυτότητας χώρου (place brand/-ing). Διερεύνησή της στο Δήμο Σουλίου.
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να γνωστοποιήσει και να αναδείξει την έννοια της ταυτότητας χώρου - διεθνώς place brand - και τη μεθοδολογία της προβολής, προώθησης και υποστήριξης της ταυτότητας χώρου (place branding). Επίσης να αναδείξει την αναγκαιότητα δημιουργίας ταυτότητας χώρου για κάθε περιοχή στο πλαίσιο της σύγχρονης ανταγωνιστικής παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας και του glocal, καθώς οι περιοχές (πόλεις, δήμοι, κοινότητες) ανταγωνίζονται τόσο για ανθρώπινους όσο και χρηματικούς πόρους και, ταυτόχρονα, παράγοντας τοπικά προϊόντα μπορούν να συμμετέχουν στη σύγχρονη, χωρίς σύνορα αγορά. Τέλος, η συγκεκριμένη εργασία μελετά το ισχύον place brand του Δήμου Σουλίου και στοχεύει στο να λειτουργήσει βοηθητικά αναδεικνύοντας και κωδικοποιώντας μεθόδους και λύσεις για ένα ισχυρότερο place brand και ένα πιο αποτελεσματικό place branding/ destination marketing για τον υπό μελέτη χώρο.
Η κατασκήνωση την εποχή της κρίσης. Μια πρόταση αναγέννησης των κατασκηνώσεων Παραμυθιάς
Οι κατασκηνωτικοί χώροι αποτέλεσαν, τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό, πεδία δημιουργικής ενασχόλησης των παιδιών κατά την διάρκεια των διακοπών τους και ταυτόχρονης ωρίμανσης της ομαδικότητας και αλληλεγγύης, τα οποία πρέπει να είναι βασικά στοιχεία της κοινωνίας στην οποία είναι μέλη. Οι ορεινές κατασκηνώσεις προσφέρουν την δυνατότητα στο παιδί να ζήσει την φύση και να παίξει μέσα στα τοπία της, μαθαίνοντας βιωματικά τα χαρακτηριστικά της. Έχοντας μελετήσει το κτιριακό δυναμικό του κατασκηνωτικού χώρου της Παραμυθιάς, αναγνωρίστηκαν όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία σε μια λογική ήπιας ανάπτυξης μπορούν να αξιοποιηθούν. Πώς όμως αυτό μπορεί να επιτευχθεί και με ποια κριτήρια; Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η πρόταση ανάδειξης και αξιοποίησης του κατασκηνωτικού χώρου Παραμυθιάς ως χώρου παιδικών κατασκηνώσεων.
Κατσίγαρος και άλλα οργανικά απόβλητα: μετατρέποντας το πρόβλημα σε ευκαιρία
Σημαντικές προκλήσεις σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο αποτελούν η ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων και η διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο ενεργειακό μίγμα. Οι μονάδες βιοαερίου αποτελούν μια σύγχρονη τεχνολογικά εφαρμογή που συνδυάζει την ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων με την παραγωγή καθαρής ενέργειας, μέσω της αξιοποίησης των υπολειμμάτων υψηλού οργανικού φορτίου.
Η παρούσα εργασία ασχολείται με τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων των ελαιοτριβείων (κατσίγαρος) του Δήμου Σουλίου. Μέσω πρωτογενούς έρευνας καταγράφεται το σύνολο των ποσοτήτων του κατσίγαρου και προτείνεται η βέλτιστη τεχνικο - οικονομικά λύση. Στο πλαίσιο της προτεινόμενης λύσης, επιλέγεται η συγχώνευση του κατσίγαρου με απόβλητα υψηλού οργανικού φορτίου από άλλες αγροτοδιατροφικές δραστηριότητες (τυροκομεία και σταυλικές εγκαταστάσεις) που βρίσκονται στην περιοχή μελέτης. Διαστασιολογείται μια μονάδα παραγωγής βιοαερίου με την τεχνολογία της αναερόβιας χώνευσης και εξετάζεται η οικονομική της βιωσιμότητα. Αποδεικνύεται ότι η συγκεκριμένη μονάδα δεν αποτελεί απλά τη βέλτιστη λύση για τη διαχείριση και αξιοποίηση των αγροτοκτηνοτροφικών υπολειμμάτων της περιοχής, αλλά και μια ιδιαιτέρως επικερδή επένδυση.
Λατομείο «Βιέρο»: ένας πολυδύναμος αναξιοποίητος χώρος
Τα ανενεργά λατομεία αποτελούν συνήθη εικόνα στο ελληνικό αστικό και αγροτικό τοπίο. Η οπτική ρύπανση που η εικόνα του άδειου βουνού δημιουργεί είναι ένα μόνο από τα πολλά προβλήματα των χώρων αυτών. Η αποκατάσταση των εγκαταλειμμένων λατομείων αποτελεί την κύρια αντιμετώπιση των προβλημάτων και συνίσταται στην εξυγίανση των χώρων και στην μερική επαναφορά του προηγούμενου φυσικού τοπίου. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις διεθνώς, αλλά και στην Ελλάδα, η αποκατάσταση λατομικών χώρων συνέβαλε στη δημιουργία νέων, σύγχρονων πολυχώρων με χρήσεις αναψυχής και πολιτισμού.
Στην εργασία παρουσιάζεται μια πρόταση αποκατάστασης του ανενεργού λατομείου «Βιέρο», του Δήμου Σουλίου. Η επιτόπια έρευνα ανέδειξε τα προβλήματα αλλά και τις δυνατότητες του χώρου. Κεντρική ιδέα της αποκατάστασης είναι η αναβάθμιση του χώρου του λατομείου και η δημιουργία ενός χώρου αναψυχής για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων της περιοχής αλλά και με στόχο την προσέλκυση επισκεπτών. Με βασικό άξονα τη δημιουργία δύο λιμνών στον πυθμένα του λατομείου, χωροθετούνται χρήσεις αθλητικών δραστηριοτήτων και περιβαλλοντικής ενημέρωσης, οι οποίες συμπληρώνονται από φυτεύσεις με είδη τοπικής βλάστησης.
Ο πολυλειτουργικός κάμπος
Στην παρούσα εργασία αναλύεται, αρχικά, η υφιστάμενη κατάσταση της γεωργικής δραστηριότητας στον κάμπο του καλλικρατικού Δήμου Πωγωνίου που βρίσκεται στις Δημοτικές Ενότητες Άνω Καλαμά και Καλπακίου και, στη συνέχεια, αξιολογούνται, από χρηματοοικονομικής πλευράς, δύο νέες καλλιέργειες. Η μεν πρώτη αφορά σε καλλιέργεια θερμοκηπιακής τομάτας με συμβατικό τρόπο και με χρήση υδροπονικής τεχνολογίας και η δεύτερη αφορά σε καλλιέργεια λυκίσκου. Οι συγκεκριμένες προτάσεις θεωρούνται επιλογές αιχμής στον αγροτικό χώρο. Επιπλέον, όσον αφορά στην καλλιέργεια τομάτας, σημαντικό πλεονέκτημα θεωρείται η ζήτηση του προϊόντος και η μικρή απόσταση (<40km) από την αγορά της πόλης των Ιωαννίνων Με βάση τα αποτελέσματα της χρηματοοικονομικής ανάλυσης, οι νέες αυτές καλλιέργειες φαίνεται ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και θα μπορούσαν να αποτελέσουν μία εναλλακτική και ελκυστική πρόταση για την ανάπτυξη, κυρίως, του κάμπου αλλά και γενικότερα των αγροτικών περιοχών του Δήμου Πωγωνίου.
Οι φάρες των Σουλιωτών: ένα βιωματικό παιχνίδι στο ιστορικό Σούλι.
Το παιχνίδι μπαίνει ξανά στη ζωή μας με πολλαπλές προεκτάσεις και πέραν αυτής της διασκέδασης. Έρχεται να ενταχθεί στις εκπαιδευτικές μεθόδους, να τονώσει τη δημιουργικότητα και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Απευθύνεται σε όλο το εύρος ηλικιών και μπορεί να αποτελέσει σύγχρονη, εναλλακτική αναπτυξιακή δυνατότητα για τον ορεινό χώρο. Αυτό συμβαίνει γιατί, ιδιαίτερα το βιωματικό παιχνίδι μπορεί να γίνει μέσο και εργαλείο προσέγγισης της φύσης, του πολιτισμού και της ιστορίας της περιοχής.
Στην παρούσα εργασία, παρουσιάζεται ένα ομαδικό παιχνίδι στο χωριό του Σουλίου που εξοικειώνει και «δένει» τους συμμετέχοντες με το χώρο και τις ιστορίες του. Εμπνευσμένο από τις ιδιαιτερότητες και τους θρύλους της περιοχής, καλεί τους παίχτες να περιπλανηθούν με τη βοήθεια χαρτών και άλλων εργαλείων στο αινιγματικό αυτό σκηνικό. Ανάμεσα στα πηγάδια και στα πυργόσπιτα των καπεταναίων δημιουργείται μια καινούργια ιστορία, στα ίχνη αυτής που επιβλητικά εξιστορούν τα ερείπια του παρελθόντος. Ο κάθε παίχτης εντάσσεται σε μία φάρα, αποκτά ατομικό ρόλο και χαρακτήρα και με αυτόν τον τρόπο, γίνεται κομμάτι της ιστορίας και πρωταγωνιστής της εξέλιξης της. Με εργαλεία τη συνεργασία και τη φαντασία αποκτά τη δική του μοναδική εμπειρία στο Σούλι.
Οικονομοτεχνική αξιολόγηση μιας νέας επιχειρηματικής δραστηριότητας για αρωματικά φυτά στο Δήμο Σουλίου
Στο Δήμο Σουλίου οι εδαφολογικές και κλιματικές συνθήκες είναι κατάλληλες για την καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. Αδιάψευστο μάρτυρα αποτελεί το γεγονός ότι σε ολόκληρο το Δήμο συναντάται μεγάλη ποικιλία αρωματικών φυτών ως αυτοφυή, συγκροτώντας οικότοπους με μεγάλη οικολογική αξία που συμβάλλουν στη ενίσχυση της βιοποικιλότητας και τη διατήρηση της πλούσιας φυσικής κληρονομιάς του τόπου.
Στην παρούσα εργασία αναλύεται, αρχικά, η υφιστάμενη κατάσταση στο Δήμο και στη συνέχεια, με βάση τα αποτελέσματα, προτείνονται τρεις καλλιέργειες διαφορετικών αρωματικών φυτών, ρίγανη, θυμάρι και φασκόμηλο, που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν ακόμα και υποβαθμισμένα εδάφη σε ορεινές, ημιορεινές και πεδινές περιοχές. Τέλος, οι προτεινόμενες καλλιέργειες αξιολογούνται από χρηματοοικονομικής πλευράς και φαίνεται να αποτελούν ελκυστικές επενδύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αποφέρουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα στους καλλιεργητές, αρκεί να γίνουν με σωστές και οργανωμένες κινήσεις, βάσει ενός ρεαλιστικού στρατηγικού σχεδιασμού.
Παράμετροι λειτουργίας μηχανολογικού εξοπλισμού στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις του κάμπου της Παραμυθιάς
Στην παρούσα εργασία αναλύεται, αρχικά, η υφιστάμενη κατάσταση της γεωργικής δραστηριότητας στον κάμπο του Kαλλικρατικού Δήμου Σουλίου που περιλαμβάνει τους πρώην Δήμους Παραμυθίας, Αχέροντα και την κοινότητα Σουλίου. Στη συνέχεια, αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους ο μηχανολογικός εξοπλισμός μιας γεωργικής εκμετάλλευσης κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των αγροτών. Εν συνεχεία, παρουσιάζονται οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η επιλογή του εκάστοτε εξοπλισμού. Τέλος, γίνεται παρουσίαση του υπολογισμού ενός βέλτιστου μηχανήματος, όσον αφορά στην ισχύ του, για την περιοχή του Δήμου Σουλίου, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότερες αποδόσεις και, συνεπώς, να βελτιώσει τα εισοδήματα των αγροτών της περιοχής.
Προοπτικές αποθήκευσης φυσικού αερίου σε δόμους ορυκτού άλατος στην περιοχή του Μονολιθίου
Η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από το φυσικό αέριο αναμένεται να αυξηθεί σταδιακά κατά τα επόμενα έτη. Μέχρι στιγμής, όμως, δεν υπάρχουν οι αναγκαίες αποθηκευτικές υποδομές για να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο και η αναγκαιότητα κατασκευής τους γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη. Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο τη μελέτη των υπόγειων αποθηκευτικών χώρων φυσικού αερίου, εντός τεχνητών κοιλοτήτων σε σχηματισμούς ορυκτού άλατος. Γίνεται αναφορά γενικά στην αποθήκευση φυσικού αερίου, κυρίως στην Ευρώπη και την Αμερική. Επίσης, γίνεται επισκόπηση της τεχνικής δημιουργίας θαλάμων εντός κοιτασμάτων άλατος, κάποιων οικονομικών μεγεθών που αφορούν στο κόστος εγκατάστασης καθώς και στοιχείων σχετικών με τη δυναμικότητα των υπογείων αποθηκευτικών χώρων. Περιγράφονται τα γεωλογικά χαρακτηριστικά των κατάλληλων σχηματισμών. Τέλος, εξετάζεται η Ήπειρος ως μία υποψήφια περιοχή αποθήκευσης φυσικού αερίου, λόγω της εύρεσης κοιτασμάτων άλατος που μπορούν να αξιοποιηθούν, ιδιαίτερα στην περιοχή του Μονολιθίου.
Σημειακές παρεμβάσεις ενίσχυσης του τουριστικού προφίλ του Δήμου Σουλίου
Τα βουνά αποτέλεσαν τόπους προορισμού για τις πιο πρώιμες μορφές τουρισμού. Το φυσικό τους περιβάλλον και οι τοπικοί πολιτισμοί έλκουν πολύ σημαντικό ποσοστό επισκεπτών, παγκοσμίως, σε ετήσια βάση. O Δήμος Σουλίου, και κυρίως οι ορεινές περιοχές του, διαθέτει ιδιαίτερα φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά, που μένουν αναξιοποίητα, την ίδια στιγμή που η ανάπτυξη και η διάχυση της τουριστικής δραστηριότητας, στην ευρύτερη περιοχή, είναι μάλλον περιορισμένη. Με στόχο την ενίσχυσή της, η εργασία τεκμηριώνει τέσσερις επεμβάσεις ανάπτυξης δραστηριοτήτων για την προσέλκυση επισκεπτών με ενδιαφέρον στην παρατήρηση της άγριας ζωής, στην περιήγηση σε βυζαντινά μνημεία, σε ορεινούς απομονωμένους οικισμούς, σε κάστρα, σε παραδοσιακά κτίρια και σε ποτάμια. Ο γύπας Ασπροπάρης, τα άγρια άλογα, οι εκκλησιές της Οσδίνας, ο Καλαμάς και τα πέτρινα χωριά του Σουλίου αναδεικνύονται, μέσα από σύγχρονες επεμβάσεις, σε πολύτιμες εστίες ανάπτυξης.
Σχεδιασμός πίστας κατάβασης πλαγιάς (downhill – mountain bike) στα βουνά της Παραμυθιάς
Στην παρούσα εργασία, με τη χρήση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, διερευνήθηκαν δασικοί δρόμοι και μονοπάτια της περιοχής του Δήμου Σουλίου που ενδείκνυνται για την κατασκευή ποδηλατικής πίστας κατάβασης πλαγιάς (downhill). Στόχος είναι η προσέλκυση ενός διαφοροποιημένου ρεύματος τουριστών και η ανάπτυξη μιας αθλητικής – ψυχαγωγικής δραστηριότητας που θα φέρει τους κατοίκους της περιοχής πιο κοντά στη φύση.
Αρχικά, παρατίθενται τα κριτήρια και η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκαν για την εύρεση των κατάλληλων διαδρομών. Στη συνέχεια, επιλέγεται η καταλληλότερη και περιγράφονται αναλυτικά τα χαρακτηριστικά της καθώς και οι απαιτούμενες παρεμβάσεις. Τέλος, τεκμηριώνεται η σημασία της προβολής και προώθησης της πίστας, μέσω αντίστοιχων παραδειγμάτων σε Ελλάδα και Ευρώπη και προτείνονται συγκεκριμένες δράσεις για την προβολήτης.
Φέρουσα Ικανότητα του Αχέροντα – Περιοχή Γλυκής
Η παραποτάμια περιοχή του Αχέροντα, κοντά στον οικισμό Γλυκή του Δήμου Σουλίου, αποτελεί μια χαρακτηριστική περίπτωση τουριστικής εκμετάλλευσης ενός φυσικού πόρου, η οποία εγείρει προβληματισμό γύρω από το δίπολο τουριστική ανάπτυξη / προστασία του περιβάλλοντος. Ποιό είναι, όμως, το σημείο κορεσμού του οικοσυστήματος από την ανθρώπινη παρέμβαση και πως μπορεί να προστατευθεί από υποβάθμιση; Για να δοθεί απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, εισάγεται στην παρούσα εργασία η έννοια της φέρουσας ικανότητας, η οποία διερευνά τα όρια ενός οικοσυστήματος ή μιας περιοχής.
Για τον υπολογισμό της φέρουσας ικανότητας χρησιμοποιήθηκαν δείκτες που σκιαγραφούν το αποτύπωμα της τουριστικής δραστηριότητας και, ταυτόχρονα, συλλέχθηκαν δεδομένα που αφορούν στη βιολογική ταυτότητα της περιοχής. Από την ανάλυση προέκυψε, αφενός ότι κάποια όρια ανοχής προσβάλλονται και διαρρηγνύονται στις περιόδους τουριστικής αιχμής, αφετέρου, ότι, αν και η ποιότητα των υδάτων του Αχέροντα είναι ικανοποιητική, το παρόχθιο οικοσύστημα παρουσιάζει τάσεις υποβάθμισης