Courseworks

Δημόσια κτίρια Ζαγορίου. Από την α-χρησία στην αξιοποίηση
Abstract

Η εγκατάλειψη των κτιρίων αποτελεί χαρακτηριστικό των ορεινών περιοχών, απόρροια της πληθυσμιακής εγκατάλειψης και, κατ’ επέκταση, της αποδυνάμωσης του κοινωνικού ιστού. Οι αλλαγές που στράγγιξαν τη ζωή από τις ορεινές περιοχές άφησαν άδεια κτίρια ή και ολόκληρους οικισμούς έρημους. Τα Ζαγοροχώρια αποτελούν ένα σύνολο οικισμών ιδιαίτερης και εξαιρετικά διατηρημένης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Ωστόσο, διάσπαρτα σε όλο το Ζαγόρι υπάρχουν πολλά κτίρια που δεν στεγάζουν καμία χρήση, έχουν εγκαταλειφθεί και ήδη, σε μεγάλο βαθμό, φθαρεί. Ορισμένα από αυτά αποτελούν σπάνια δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής με σημαντική πολιτιστική αξία, σε εθνικό επίπεδο. Στην παρούσα εργασία γίνεται, αρχικά, μια συνοπτική παρουσίαση των βασικών εννοιών της γης και του ακινήτου και της σημασίας αξιοποίησης των δημοσίων κτιρίων. Αντικείμενο της εργασίας είναι η τεκμηρίωση προτάσεων για την αξιοποίηση ορισμένων από το σύνολο των εγκαταλειμμένων κτιρίων της περιοχής του Ζαγορίου. Οι προτεινόμενες χρήσεις στοχεύουν στην αναβάθμιση της περιοχής και στην ενίσχυση της ελκυστικότητας και της αξίας της. Στόχος της εργασίας είναι να αναδειχθεί η σημασία της επανάχρησης των παλιών κτιρίων και οι προτεινόμενες χρήσεις να λειτουργήσουν πιλοτικά σε μια συνολική πρόταση ανάπτυξης του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος.

In Workshop:
Καλλιεργώντας τη γη του Ζαγορίου: Παρελθόν, παρόν και μέλλον
Abstract

Στην παρούσα εργασία γίνεται, αρχικά, μια σύντομη ιστορική αναδρομή της γεωργικής δραστηριότητας στο Δήμο Ζαγορίου και, στη συνέχεια, πραγματοποιείται ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης και παρουσιάζονται προτάσεις για νέες καλλιέργειες. Οι καλλιέργειες που προτείνονται (αμπέλια, κηπευτικά, αρωματικά φυτά, κράνα, φρούτα του δάσους, κτηνοτροφικά φυτά, κάστανα, καρύδια) αφορούν σε είδη που υπήρχαν και υπάρχουν στην περιοχή μελέτης και φαίνεται ότι, με τα σημερινά δεδομένα, μπορούν να αποτελέσουν ελκυστικές επενδύσεις. Έμφαση, επίσης, δίνεται στη σύνδεση της αγροτικής παραγωγής και του τουριστικού προϊόντος της περιοχής, στην ενίσχυση του δευτερογενούς τομέα και στην προώθηση τοπικών προϊόντων ποιότητας, καθώς μπορεί να αποφέρει πολλαπλάσια οφέλη στην τοπική οικονομία. Τέλος, γίνεται πρόταση για ολοκληρωμένο αναδασμό για να αντιμετωπισθούν οι δυσκολίες και τα προβλήματα που δημιουργεί  ο μικρός κλήρος, το ορεινό ανάγλυφο, η εγκατάλειψη και ο γερασμένος αγροτικός πληθυσμός με δυσκολία προσαρμογής στις νέες συνθήκες και στους νεωτερισμούς.

In Workshop:
Λατομείο Ασπραγγέλων: Αναμορφώνοντας μια «πληγή» στο τοπίο
Abstract

H επέμβαση, εκ των υστέρων, σε τοπία μεταβιομηχανικά και περιοχές υποβαθμισμένες από παρελθοντικές ανθρώπινες παραγωγικές δραστηριότητες (όπως οι λατομικές), με σκοπό αρχικά τη σταδιακή περιβαλλοντική τους αποκατάσταση και, σε ένα δεύτερο επίπεδο, τη νοηματοδότηση της επανένταξης τους με σύγχρονα μέσα και όρους στο σήμερα αποτελεί συνήθη  πρακτική.  Στην παρούσα εργασία διερευνάται ο καταλληλότερος, σχεδιαστικά, τρόπος αποκατάστασης ενός εγκαταλειμμένου λατομικού πεδίου στο Κεντρικό Ζαγόρι, με στόχο τη δημιουργία ενός πολυλειτουργικού δημόσιου χώρου αναφοράς για κατοίκους και επισκέπτες, ενός τοπόσημου που θα αναδείξει τις χαρακτηριστικές γεωλογικές δομές της περιοχής και θα διηγείται τη διαδικασία παραγωγής του βασικού τοπικού οικοδομικού υλικού που διαμόρφωσε τη χαρακτηριστική οικιστική και αισθητική φυσιογνωμία του Ζαγορίου. Στόχος της εργασίας είναι να αναδειχθεί ότι ο μινιμαλιστικός επανασχεδιασμός του χώρου με τις προτεινόμενες κατασκευές χαμηλού κόστους μπορεί να μετατρέψει ένα πρόβλημα σε συγκριτικό πλεονέκτημα της περιοχής.

In Workshop:
Δασικές πυρκαγιές στο Ζαγόρι: Συμβολή στην προστασία του πιο ευάλωτου ορεινού πόρου, με χρήση GIS και τηλεπισκόπησης
Abstract

Οι ορεινές περιοχές αποτελούν θύλακες βιοποικιλότητας που απειλούνται από τις κλιματικές μεταβολές. Τα ορεινά δασικά συγκροτήματα έχουν ιδιαίτερα σημαντική οικολογική αξία και χρησιμότητα για την κοινωνία. Η κλιματική αλλαγή απειλεί την εύρυθμη λειτουργία τους και επιφέρει πολλούς κινδύνους. Ο μεγαλύτερος από αυτούς είναι οι δασικές πυρκαγιές. Στην Ελλάδα, τις τελευταίες δεκαετίες, οι δασικές πυρκαγιές παρουσιάζουν ιδιαίτερη ένταση. Μελλοντικά, αναμένεται αύξηση της συχνότητας και της έντασής τους ακόμα και σε πιο ψηλά από τα συνηθισμένα υψόμετρα.

Σκοπός   της   παρούσας   εργασίας   είναι   η   ανάλυση   της   επικινδυνότητας εκδήλωσης πυρκαγιών στα δασικά οικοσυστήματα του Δήμου Ζαγορίου. Με χρήση της Τηλεπισκόπησης και των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών κατασκευάστηκε ένας χάρτης επικινδυνότητας δασικών πυρκαγιών στην περιοχή. Προέκυψε ότι, παρά την αντίθετη αίσθηση, η πιθανότητα εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα σενάρια αλλαγής του κλίματος, κρίνεται ως σημαντική απειλή για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.

In Workshop:
Βάζοντας «φρένο» στις κατολισθήσεις του Ζαγορίου
Abstract

Στην παρούσα εργασία αναπτύσσεται η δημιουργία ενός χάρτη ζωνών επικινδυνότητας εμφάνισης κατολισθητικών φαινομένων, με χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, για την περιοχή του Δήμου Ζαγορίου. Ο χάρτης αποτελείται από πέντε ζώνες επικινδυνότητας και δημιουργήθηκε μετά από γραμμικό συνδυασμό, με βάρη, επτά καθοριστικών παραγόντων εμφάνισης κατολίσθησης και κατάλληλη βαθμονόμηση αυτών από ειδικούς γεωεπιστήμονες. Βάσει αυτού, είναι δυνατός ο προσδιορισμός των άμεσα απειλούμενων οικισμών και η έγκαιρη πρόβλεψη πιθανών κατολισθητικών φαινομένων. Στη συνέχεια, δεδομένου πως στο Ζαγόρι παρατηρείται έντονη κατολισθητική δραστηριότητα, επιλέχθηκε να δοθεί ένα υπόδειγμα τεχνικοοικονομικής μελέτης για την αντιμετώπιση της κατολίσθησης που συνέβη στην Επαρχιακή Οδό Πέτρας – Δεματίου. Συγκεκριμένα, γίνεται εκτενής περιγραφή του φαινομένου, ερμηνεύονται τα αίτιά του, διατυπώνεται πρόταση αποκατάστασης των καταστροφών και πραγματοποιείται εκτίμηση του συνολικού κόστους όλων των απαιτούμενων εργασιών και υλικών για την ολοκλήρωση του έργου.

In Workshop:
Ζαγόρι: από την ευεργεσία στο sponsoring;
Abstract

Με άξονα το δίπολο ευεργεσία – sponsoring διερευνάται η  επίδραση, στον  ορεινό πολιτισμό του Ζαγορίου, της μετάβασης από την κοινωνία της «μακράς διάρκειας» στην κοινωνία του καταναλωτισμού. Από το Ζαγόρι της  ευεργεσίας και του πολιτισμού, στο Ζαγόρι - προϊόν προς κατανάλωση από την βιομηχανία του τουρισμού. Το πέρασμα από την προβιομηχανική, παραδοσιακή κοινωνία στη σύγχρονη αποδυναμώνει τη συλλογικότητα και εκφυλίζει την έννοια της ευεργεσίας. Η σύγχρονη κοινωνία υιοθετεί την ανταποδοτική χορηγία, το sponsoring, για την εύνοια της οποίας ο πολιτισμός πρέπει να αποδείξει την (οικονομική) αξία του. Στον στίβο του ανταγωνισμού, που η ηγεμονία της αγοράς έχει ανάγει σε υπέρτατη αξία, οι ορεινές περιοχές είναι εξαιρετικά ευάλωτες. Η αγοραπωλησία του πολιτισμού μοιάζει ελκυστική, όταν το κοινωνικό κράτος συρρικνώνεται και οι ορίζοντες ανάπτυξης στενεύουν. Το αν θα επικρατήσει η λογική του Ζαγορίου για κατανάλωση ή αν θα αναζητηθούν εκείνες οι εσωτερικές δυνάμεις που θα ξαναγεννήσουν τον πολιτισμό στο Ζαγόρι, επαφίεται στην τοπική και την ευρύτερη ελληνική κοινωνία. Το σίγουρο είναι, ότι η πρώτη επιλογή θα οδηγήσει στο τέλος του πολιτισμού του Ζαγορίου.

In Workshop:
Δίλοφο Κεντρικού Ζαγορίου. Ο οικισμός, η αρχιτεκτονική και η εξέλιξή του
Abstract

Η παρούσα εργασία αφορά στην αναγνώριση του παραδοσιακού οικισμού Διλόφου Κεντρικού Ζαγορίου από αρχιτεκτονικής-οικιστικής και εξελικτικής σκοπιάς.

Αρχίζοντας από τα πρώτα ιστορικά στοιχεία για το Ζαγόρι και τις πρώτες αναφορές για την ύπαρξη του Διλόφου (πρώην Σωποτσέλι) φτάνουμε στην εικόνα που έχει σήμερα ο οικισμός.

Γίνεται μια χωροταξική και πολεοδομική περιγραφή στην προσπάθεια άντλησης συμπερασμάτων για την εξέλιξη του οικισμού. Περιγράφονται και αναλύονται τα αρχιτεκτονικά, μορφολογικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά καθώς και η εξέλιξη τους στο χρόνο. Πώς επηρεάστηκαν από τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές και τι επιπτώσεις υπήρχαν; Τι προβλήματα έχουν προκύψει και πώς αντιμετωπίζεται σήμερα ένας οικισμός που ήταν για αιώνες ζωντανός και παραγωγικός και σήμερα αποκτά ζωή μόνο τους θερινούς μήνες και τις αργίες; Ποιές επεμβάσεις συντελούν στην διατήρηση του παραδοσιακού χαρακτήρα και ποιές τον καταστρέφουν; Πόσο δύσκολο είναι να κρατηθεί μια ισορροπία μεταξύ της εξέλιξης και του σεβασμού προς το μνημείο;

Αυτοί είναι μερικοί προβληματισμοί που τίθενται με στόχο να βρεθεί κάποια λύση που θα οδηγήσει σε ένα βιώσιμο μέλλον για το Δίλοφο και παρόμοιους οικισμούς.

In Workshop:
Ο συνεταιρισμός στο Ζαγόρι. Από τις συντεχνίες στην εξατομίκευση. Αύριο τι;
Abstract

Ο θεσμός των συνεταιρισμών ακροβατεί σε ένα μεταίχμιο σειράς κρίσιμων αλλαγών. Στο Ζαγόρι, η ύπαρξη συνεταιρισμών στο παρελθόν υπήρξε καθοριστική για την τοπική ανάπτυξη. Ωστόσο, στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, ο θεσμός μοιάζει εκφυλισμένος και ο ρόλος του αποδυναμωμένος. Αποτελεί η ισχυροποίηση των συνεταιρισμών βασικό συστατικό μιας υγιούς ανάπτυξης του Ζαγορίου, ειδικά, αλλά και των ορεινών περιοχών γενικά; Στην εργασία αυτή τεκμηριώνεται η ανάγκη διαφοροποίησης του τρόπου λειτουργίας των σύγχρονων συνεταιρισμών και αναδεικνύεται ο ρόλος τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη των ορεινών περιοχών, μέσα από την μελέτη των συνεταιρισμών του Δήμου Ζαγορίου. Γίνεται μια ιστορική αναδρομή, η οποία συναρτά τη φυσική γεωγραφία του Ζαγορίου στην ανθρωπογεωγραφία αυτού, με σκοπό την ανάδειξη των ακτίνων δράσης και επιρροής των πρώτων μορφών συνεταιρισμών της περιοχής, είτε ως πολιτισμικών ομάδων (π.χ. Σαρακατσάνοι), είτε ως συντεχνιών εμπόρων (π.χ. ισνάφια). Περιγράφονται τα ιδιώματα και τα χαρακτηριστικά τους, ως στοιχεία συνεκτικότητας των μελών τους. Παρουσιάζονται οι συνεταιρισμοί που δραστηριοποιούνται σήμερα στην περιοχή, διερευνώνται τα αίτια που οδήγησαν στον εκφυλισμό τους και προτείνονται μέτρα προσαρμογής τους στις νέες συνθήκες. Μέσα από την ανάλυση αναδεικνύονται νέοι τρόποι οργάνωσης των κοινωνιών του Ζαγορίου, ως μέσο απόκτησης οικονομικής αυτοτέλειας, ανεξαρτησίας και εν τέλει κοινωνικής απελευθέρωσης.

In Workshop:
Χωροθέτηση έργων υποδομής και ανάπτυξης – Κοινωνικές αντιδράσεις: Η περίπτωση της Βωβούσας Ιωαννίνων
Abstract

Η εργασία αυτή έχει θέμα τα τοπικά κοινωνικά κινήματα που αναπτύσσονται ενάντια στη χωροθέτηση κάποιου έργου υποδομής ή ανάπτυξης. Κυρίως αντικείμενο της αποτελεί η μελέτη της περίπτωσης της Βωβούσας Ιωαννίνων, στην οποία υπάρχει πρόταση για την απόληψη τμήματος της παροχής νερού του ποταμού Αώου που διέρχεται μέσα από τον οικισμό σε ανάντη θέση και άντλησή του στον ταμιευτήρα του ΥΗΣ Πηγών Αώου, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία. Το προτεινόμενο έργο παρουσιάζεται και εξετάζεται τόσο από τεχνo-οικονομική σκοπιά όσο και από κοινωνική πλευράς. Για τη μελέτη των κοινωνικών διεργασιών κατά τη γέννηση και την εξέλιξη του κοινωνικού κινήματος χρησιμοποιήθηκε μια συνδυαστική μεθοδολογία, η οποία βασίστηκε αφ' ενός σε ημι-δομημένες συνεντεύξεις από ανθρώπους- κλειδιά αλλά και από απλούς πολίτες και, αφ' ετέρου, σε συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των τεκταινόμενων καθώς και συμμετοχή σε διάφορες διαδικασίες του κινήματος όπως συνελεύσεις, εκδηλώσεις και ημερίδες. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι πρόκειται για ένα κίνημα που φαίνεται ότι δεν εμπίπτει στη θολή κατηγορία NIMBY (Not In My BackYard), αλλά αποτελεί ένα ώριμο κοινωνικό κίνημα, με τοπικά αλλά όχι τοπικιστικά χαρακτηριστικά, με πολιτικούς στόχους, σαφή και τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία και ευρεία αποδοχή από την κοινωνία τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και σε υπερτοπικό – εθνικό επίπεδο.

In Workshop:
Όνειρα και προσδοκίες της νέας γενιάς του Ζαγορίου
Abstract

Η παρούσα εργασία αποτυπώνει και ερμηνεύει τις συμπεριφορές, τις στάσεις, τις αντιλήψεις και τα βιώματα των παιδιών που ζουν στην περιοχή του Ζαγορίου. Οι προοπτικές ύπαρξης μιας ορεινής κοινωνίας είναι στενά συνδεδεμένες με την ικανότητα της να διατηρεί ένα σημαντικό ποσοστό νέων στον ιστό της, δεδομένου ότι οι νέοι αποτελούν την ηλικιακή ομάδα που έχει κίνητρα, επιδεξιότητες και προσδοκίες. Η παραγωγή των ποιοτικών δεδομένων έγινε με τη χρήση του μεθοδολογικού εργαλείου της ημιδομημένης συνέντευξης και η οργάνωση τους με τη χρήση της τεχνικής της κατηγορικής ταξινόμησης. Ακολούθησε συγκριτική αξιολόγηση των συμπερασμάτων της παρούσας έρευνας με αντίστοιχα της διεθνούς βιβλιογραφίας αλλά και των τριών αντίστοιχων προηγούμενων ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στα Τζουμέρκα, στην Κόνιτσα και στο Μέτσοβο. Από την αξιολόγηση των δεδομένων προκύπτει ότι η καθημερινή ζωή των νέων μοιάζει με ένα παζλ αντικρουόμενων χαρακτηριστικών όπως η ηρεμία και το δέσιμο με το φυσικό περιβάλλον και τον τόπο τους, η δύσκολη πρόσβαση στην εκπαίδευση αλλά και η απομόνωση.

In Workshop: